Odzyskaj równowagę
Terapia, szczególnie jeśli chodzi o nasz mózg, może kojarzyć się źle lub wręcz napawać lękiem. Przed oczami stają nam wszczepiane w głąb czaszki elektrody bądź terapie grupowe w ośrodkach zamkniętych. Jednak istnieją dużo prostsze, nie mniej skuteczne metody poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, a w efekcie jakości naszego życia. Odpowiednia dieta, suplementacja oraz ćwiczenia fizyczne i intelektualne potrafią zdziałać na prawdę dużo. Trzeba tylko wiedzieć, co jest dla nas odpowiednie.
Podstawą prawidłowego funkcjonowania naszego „centrum dowodzenia” jest odpowiednia gospodarka czterech głównych neuroprzekaźników. Nie ma jednej „właściwej” dla wszystkich aktywności – wręcz przeciwnie – dominacja któregoś z neuromediatorów określa poniekąd naszą osobowość. Podobnie niedobór któregokolwiek z nich związany jest z występowaniem konkretnych problemów. Poniżej znajdziesz opisy natur związanych z wysoką aktywnością np. dopaminy oraz symptomów, które mogą świadczyć o niedoborze w jednej z czterech sfer neurogospodarki. Zamieściliśmy też proste recepty, które pomogą Ci w odzyskaniu naturalnej równowagi neuroprzekaźników.
Żadna terapia nie będzie jednak skuteczna bez właściwej diagnozy. Jeśli już wiesz, który neuroprzekaźnik u Ciebie dominuje lub którego aktywność jest zbyt niska – możesz przejść bezpośrednio do recept. Możesz też spróbować samodzielnie określić swoją naturę na podstawie zamieszczonych opisów. Jednak aby mieć gwarancję, że terapia będzie skuteczna, polecamy wcześniej wykonać zdalnie test neurofizjologiczny, który pozwoli szybko określić Twoje predyspozycje i niedobory. Na tej podstawie możesz ułożyć swój własny plan działania bądź skonsultować się z naszymi ekspertami, którzy przygotują dla Ciebie dokładną interpretację wyników oraz indywidualną strategię neuroregulacyjną.
DOPA
Natura dopamininowa
- silna wola i pewność siebie
- racjonalne podejście do rzeczywistości
- zdolność do myślenia logicznego i strategicznego
- umiejętność sprawnego rozwiązywania problemów
- zdolność do krytycznej samooceny
Deficyt dopaminy
- zmęczenie bez wyraźnego powodu
- brak energii i motywacji
- skłonność do prokrastynacji
- kłopoty ze skupieniem uwagi
- osłabienie libido
Co to jest dopamina?
Pod względem chemicznym dopamina należy do amin katecholowych. Wytwarzana jest z aminokwasu tyrozyny na drodze szeregu reakcji enzymatycznych. Zachodzą one głównie w części mózgu zwanej, z racji charakterystycznego zabarwienia komórek, istotą czarną. W ośrodkowym układzie nerwowym pełni rolę neuroprzekaźnika pobudzającego. Odpowiada za właściwą pracę mięśni i koordynację ruchową. Wspomaga kontrolę metabolizmu oraz prawidłowego ciśnienia krwi. Bierze także udział w działaniu tzw. układu nagrody, dzięki któremu odczuwamy przyjemność z wykonywania określonych czynności. Dopamina wpływa też na psychikę – odpowiada za odnajdywanie się w rzeczywistości, wspomaga pamięć roboczą i koncentrację. Umożliwia też myślenie abstrakcyjne i długoterminowe planowanie.
Dopaminowcy – urodzeni odkrywcy
W wielkim skrócie to dopaminowcy pchają świat do przodu. Energia, kreatywność i umiejętność zrezygnowania z natychmiastowej gratyfikacji dla osiągnięcia większego celu czynią z nich materiał na jednostki ponadprzeciętne. Dopamina odpowiada bezpośrednio za zdolność przewidywania przyszłych wydarzeń na zasadzie skutku i przyczyny oraz za strategiczne myślenie. Można więc założyć, że ten neuroprzekaźnik dominował u wodzów takich jak Aleksander Wielki czy Napoleon, szczególnie, że ludzie o naturze dopaminowej lubią stawiać przed sobą wielkie cele i są pragmatycznymi wizjonerami. Wysoki poziom dopaminy cechuje też osoby konsekwentne i gotowe do wyrzeczeń w imię wyższego celu. Dlatego jako dowódcy czy szefowie są czasem w stanie poświęcić jednostki dla subiektywnie postrzeganego dobra ogólnego.
Dzięki bystrości umysłu, silnej woli i racjonalnemu podejściu osoby o naturze dopaminowej zostają często specjalistami w swojej dziedzinie. Nie brak wśród nich lekarzy, inżynierów, architektów czy naukowców. Strategiczne myślenie i nastawienie na efekt pomaga im realizować swoje cele i osiągać sukcesy. Są przy tym bardziej cierpliwi i wykazują mniejsze zapotrzebowanie na sen, co również przekłada się na osiągane wyniki. Często mają zacięcie odkrywcy, dlatego ten typ osobowości możemy też przypisać Newtonowi czy Einsteinowi. Obaj byli raczej samotnikami o nietypowych przyzwyczajeniach, co potwierdza tylko naszą teorię. W początkowym etapie swojej naukowej kariery prace Einsteina były często negowane z racji tego, że zawierały kontrowersyjne tezy. Naukowiec nie przejmował się tym i wytrwale dążył do celu. Jego mottem było stwierdzenie, że jeśli pomysły nie wydają się na początku absurdalne, nie warto się nimi zajmować. Dobrym przykładem popkulturowego wzorca natury dopaminowej jest też z całą pewnością dr House.
Dopamina – silna wola i logiczny umysł
Ale nawet dopaminowcy nie są wstanie żyć wyłącznie pracą. W czasie wolnym preferują aktywności, które wymagają logicznego myślenia. Chętnie grają w szachy, rozwiązują krzyżówki czy słuchają audiobooków. W sporcie preferują dyscypliny pozwalające na rywalizację ze współzawodnikami, choć nie pogardzają także ćwiczeniami na siłowni. Utrzymanie bliskich relacji – czy to w rodzinie, czy w związkach – może być dla nich trudne, jako że miewają tendencję do niezauważania emocji innych osób i lubią mieć kontrolę nad wszystkim, co dzieje się w ich życiu. Poza tym lepiej czują się wśród liczb i faktów niż wśród uczuć i emocji, przez co w skrajnych przypadkach można posądzić ich wręcz o socjopatię. Oczywiście nie wyklucza to szczęścia rodzinnego i posiadania grona życzliwych przyjaciół.
Zrównoważona aktywność dopaminy sprawia więc, że umysł jest zawsze gotowy do działania. Pozwala sprawnie analizować sytuację i spośród wielu dostępnych opcji wybierać te najwłaściwsze. Podczas podejmowania decyzji nie kieruje się chęcią natychmiastowego otrzymania nagrody – gotów na nią poczekać, jeśli dzięki temu będzie ona większa i bardziej satysfakcjonująca. Dopamina zapewnia wysoki poziom energii i motywacji, a także ułatwia odczuwanie przyjemności.
| Suplement | Łagodny deficyt | Umiarkowany deficyt | Znaczny deficyt | Poważny deficyt |
| Fenyloalanina | 500 mg | 1000 mg | 1500 mg | 2000 mg |
| Tyrozyna | 500 mg | 1000 mg | 1500 mg | 2000 mg |
| Metionina | 250 mg | 500 mg | 750 mg | 1000 mg |
| Rhodiola (różeniec górski) | 50 mg | 100 mg | 150 mg | 200 mg |
| Miłorząb dwuklapowy | 50 mg | 75 mg | 100 mg | 150 mg |
| Fosfatydyloseryna | 50 mg | 100 mg | 150 mg | 200 mg |
| Pirydoksyna (witamina B6) | 5 mg | 10 mg | 30 mg | 50 mg |
| Żelazo | 5 mg | 10 mg | 15 mg | 20 mg |
| Tiamina (witamina B3) | 25 mg | 50 mg | 75 mg | 100 mg |
| Kobalamina (witamina B12) | 0,1 mg | 0,2 mg | 0,25 mg | 0,5 mg |
Należy spożywać:
- mięso – drób, wieprzowina, wołowina, podroby
- ryby – dorsz, pstrąg
- nabiał – jaja, mleko, sery
- warzywa – ziemniaki, papryka, szpinak, szpinak, jarmuż, kapusta, pomidory, chrzan
- owoce – awokado, porzeczka, cytrusy, truskawki
- kasze – gryczana, jaglana, ryż
- pieczywo z pełnego ziarna, otręby
- oleje roślinne
- orzechy i nasiona – pestki dyni, migdały, orzechy włoskie, sezam
Należy unikać:
- produktów o dużej zawartości tłuszczów
- produktów wysokoprzetworzonej
- alkoholu
- słodyczy
- aktywność fizyczna – ćwiczenia aerobowe
- aktywność intelektualna – planowanie, sudoku
- techniki medytacyjne – koncentracja, mindfulness
- sen – co najmniej 7-8 godzin w ciągu nocy
- gry – platformowe, logiczne, planszowe
- krioterapia
- biofeedback – fale beta
ACH
Natura
acetylocholinowa
- dobrze rozwinięta intuicja
- wysoka kreatywność i dobra wyobraźnia
- skłonność do introwertyzmu
- wrażliwość na potrzeby innych
- dobry kontakt ze sferą emocjonalną
Deficyt
acetylocholiny
- kłopoty z pamięcią i koncentracją
- spadek wydolności intelektualnej
- osłabienie kreatywności
- skłonność do przejęzyczeń i przekręcania faktów
- spowolnienie ruchów
Co to jest acetylocholina?
Acetylocholina jest neuroprzekaźnikiem przyspieszającym. Pod względem chemicznym jest ona estrem kwasu octowego i choliny. Produkują ją neurony zlokalizowane głównie w strukturach układu limbicznego, jąder podstawnych i pnia mózgu. Surowcami do jej produkcji są cholina i acetylokoenzym A (acetylo-CoA), zaś reakcję, w której powstaje katalizuje enzym acetylotransferaza cholinowa. Po uwolnieniu z synapsy, acetylocholina oddziałuje na dwa typy receptorów: nikotynowy i muskarynowy. Znajdują się one w ośrodkowym układzie nerwowym, ale także np. w tkance mięśniowej (po raz pierwszy działanie acetylocholiny obserwowano na żabim sercu). Działanie tego neuroprzekaźnika związana jest więc m. in. z motorycznością mięśni, ale także z pamięcią, nauką i organizacją ludzkiej świadomości.
Acetylocholinowcy – urodzeni mediatorzy
W ośrodkowym układzie nerwowym największą aktywność acetylocholiny obserwuje się głównie w płacie ciemieniowym, odpowiedzialnym za inteligencję, zdolność logicznego myślenia i porozumiewania się. W związku z tym mózg osób o tej naturze działa szybko, a one same odznaczają się dobrą intuicją, empatią i są kreatywni. Wysoki poziom tego neuroprzekaźnika pozwala im też być w dobrym kontakcie ze zmysłami. To on odpowiada bowiem za przekazywanie bodźców z ciała do świadomości i pamięci. Zrównoważona osobowość acetylocholinowa to nie tylko szybkie uczenie się na własnych doświadczeniach, ale także czytanie i interpretowanie emocji innych, a nawet postawy altruistyczne. Osoby z tej grupy często nazywane są złotoustymi, a ich swoboda mowy i empatia pozwalają sprawdzać się w rolach mówców, mediatorów czy przywódców religijnych. Bliskie są im problemy świata i chcą je rozwiązywać.
Ponieważ wysoki poziom acetylocholiny łączy się zarówno z talentami językowymi, jak i kreatywnością, wśród acetylocholinowców znajdziemy sporo pisarzy. Idealnym przykładem mogą być tu Hemingway czy Dostojewski. Obaj byli nie tylko mistrzami opowieści. Potrafili też odmalować bogate, pogłębione portrety psychologiczne swoich bohaterów. Taki talent z całą pewnością mógł wynikać z wysokiego poziomu acetylocholiny w ich układzie nerwowym. Według tej hipotezy wspomniany Hemingway mógł całe życie zmagać się też z niedoborami GABA, a pod koniec życia również nadmiarem dominującego u niego neuroprzekaźnika. Stąd alkoholizm pisarza oraz rozpoznana u niego choroba maniakalno-depresyjna, która doprowadziła w końcu do jego śmierci.
Acetylocholina – kreatywność i poszukiwanie nowości
Ludzie ze zrównoważoną osobowością acetylocholinową to często żądni przygód optymiści, którzy nie boją się porażek. Jeśli nie mogą rzucić się w wir nowych doświadczeń, z zainteresowaniem czytają książki przygodowe. Stymuluje ich wszystko, co nowe, dzięki czemu mogą się uczyć. Ich zdolności komunikacyjne rodzą potrzebę przekazywania nabytej wiedzy, są więc często świetnymi nauczycielami czy wręcz mentorami. Warto zaznaczyć, że większość acetylocholinowców to introwertycy, którzy lubią towarzystwo, ale potrzebują też czasu spędzonego w samotności, by naładować akumulatory. Dzięki takim więziom czują się potrzebni i mogą realizować swoje altruistyczne dążenia. Dopiero nadmiar omawianego neurotransmitera w układzie nerwowym może wywołać u nich poczucie wykorzystywania przez innych, a co za tym idzie chęć izolacji.
Zrównoważona aktywność acetylocholiny to przede wszystkim sprawny umysł. Ten neuroprzekaźnik nazywany jest “kluczem do ludzkiej pamięci”. I nic dziwnego, bo to on sprawia, że mózg łatwo przetwarza informacje i kojarzy ze sobą fakty. Pozwala szybko sięgnąć w najgłębsze pokłady pamięci i wyciągnąć właściwe wspomnienie. Uruchamia nieszablonowe ścieżki myślenia, pobudzając kreatywność. Zapewnia także sprawną komunikację “centrum dowodzenia”, czyli układu nerwowego z “systemem wykonawczym”, czyli mięśniami. Pozwala zatem zachować klarowność myślenia i szybkość reakcji.
| Suplement | Łagodny deficyt | Umiarkowany deficyt | Znaczny deficyt | Ciężki deficyt |
| Cholina (Alpha-GPC) | 100 mg | 200 mg | 350 mg | 500 mg |
| Fosfatydylocholina | 500 mg | 1000 mg | 1500 mg | 2000 mg |
| Fosfatydyloseryna | 50 mg | 100 mg | 150 mg | 200 mg |
| Acetylo-L-karnityna | 250 mg | 500 mg | 750 mg | 1000 mg |
| DHA (kwas omega-3) | 200 mg | 500 mg | 750 mg | 1000 mg |
| Tiamina (witamina B1) | 25 mg | 50 mg | 75 mg | 100 mg |
| Kwas pantotenowy (witamina B5) | 25 mg | 50 mg | 75 mg | 100 mg |
| Kobalamina (witamina B12) | 0,1 mg | 0,2 mg | 0,25 mg | 0,5 mg |
| Tauryna | 250 mg | 500 mg | 7500 mg | 1000 mg |
| Hupercyna A | 0,05 mg | 0,1 mg | 0,15 mg | 0,2 mg |
| Miłorząb dwuklapowy | 50 mg | 100 mg | 150 mg | 200 mg |
| Żeń-szeń właściwy | 100 mg | 200 mg | 350 mg | 500 mg |
Należy spożywać:
- mięso – drób, wieprzowina, wołowina, podroby
- ryby i owoce morza – dorsz, makrela, śledź, łosoś, tuńczyk, węgorz, krewetki
- nabiał – jaja, sery
- rośliny strączkowe
- warzywa i owoce – kalafior, szpinak, jarmuż, awokado
- kasze – gryczana, jaglana, jęczmienna, ryż brązowy
- oleje roślinne tłoczone na zimno
- orzechy i nasiona – słonecznik, siemię lniane, sezam, pestki dyni, orzechy włoskie, nerkowce
- pieczywo z pełnego ziarna, otręby
Należy unikać:
- produktów wysokoprzetworzonych
- wysokostopniowej obróbki termicznej
- nadmiaru kofeiny
- alkoholu
- aktywność fizyczna – ćwiczenia siłowe, spacery
- aktywność intelektualna – pisanie ręczne, czytanie rozwiązywanie krzyżówek
- techniki medytacyjne – wokalizacja, dostrzeganie pozytywów
- słuchanie muzyki i granie na instrumentach
- sen – przynajmniej 7-8 godzin w ciągu nocy
- aromaterapia
- biofeedback – fale alfa
GABA
Natura GABA
- wysoka odporność na stres
- systematyczność w planowaniu i działaniu
- stabilność emocjonalna
- przywiązanie do tradycji
- lojalność i opiekuńczość
Deficyt GABA
- zwiększenie wrażliwości na stres
- nadmierne napięcie mięśni
- niestabilność koncentracji
- skłonność do huśtawek emocjonalnych
- problemy ze strony układu pokarmowego
Co to jest GABA?
GABA (kwas gamma-aminomasłowy) to główny neuroprzekaźnik hamujący. Jego stężenie w mózgu jest nawet tysiąckrotnie większe niż innych podstawowych neuroprzekaźników. Pod względem chemicznym należy do aminokwasów. Wytwarzany jest w organizmie w reakcji dekarboksylacji innego aminokwasu – kwasu glutaminowego. Po uwolnieniu do synapsy łączy się ze swoistymi receptorami, których pobudzenie powoduje otwarcie kanałów jonowych i napływ anionów chlorkowych do wnętrza komórki nerwowej. Sprawia to, że neuron nie przekazuje zbędnych impulsów, które mogłyby wywołać nadmierne pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego neuroprzekaźnik ten jest kluczowy m.in. dla odporności na stres.
Natura GABA – osobowość obrońcy
GABA wycisza zbędne i nadmiarowe impulsy nerwowe, regulując aktywność mózgu, a przez to i całego organizmu. Dlatego właśnie jego prawidłowa aktywność determinuje odporność na stres. Dlatego osoby, w których naturze dominuje ten neuroprzekaźnik nie miewają problemów ze snem czy nawet ze zrelaksowaniem się, nawet jeśli coś idzie po ich myśli. Lubią one też mieć wszystko zorganizowane wcześniej, często nawet w najmniejszych szczegółach i w wielu wariantach. To upodobanie może niekiedy sprawiać, że inni postrzegają je jako “sztywniaków i nudziarzy”. A jednak przygotowywanie i realizacja planów sprawia gabowcom prawdziwą przyjemność. Można na nich polegać, gdyż zawsze dążą do wypełnienia swoich zobowiązań. Chętnie gromadzą pamiątki, które przywołują wspomnienia ważnych chwil.
Osoby o typie osobowości GABA dobrze czują się wśród ludzi i lubią sprawiać im przyjemność. W połączeniu z przywiązaniem do tradycji i umiejętnością czerpania radości z działań wspólnotowych czyni to z nich naprawdę mocne spoiwo społeczeństwa. Dominacja tego neuroprzekaźnika wpływa też na potrzebę opiekowania się innymi i czerpania przyjemności z pracy zespołowej czy samego współistnienia z ludźmi. Według szacunków występuje ona u około 50% naszej populacji. Do wybitnych jednostek, którym przypisać możemy właśnie ten typ osobowości, możemy zaliczyć Matkę Teresę z Kalkuty. Są to bowiem często osoby religijne, skupione na innych i chętne do niesienia pomocy w trudnych sytuacjach.
GABA – spokój i równowaga
Osoby, w których układzie nerwowym dominuje neuroprzekaźnik GABA, są stabilne emocjonalnie. Ich największą zaletą jest umiejętność zachowania spokoju, gdy inni tracą głowę. Ma to związek z wyciszającym wpływem tej substancji na układ nerwowy. Gabowcy są też punktualni, słowni i zorganizowani. Równie wydajnie pracują w grupie, jak i samodzielnie. To czyni z nich osoby idealnie radzące sobie na stanowiskach wymagających skupienia i działania pod presją. Natura GABA sprawdza się więc u kontrolerów lotów czy pielęgniarek Co ciekawe, w zachowaniu spokoju pomagają im też emitowane przez mózg, a pobudzane przez GABA fale theta. Ich zakres to od 4 do 7 Hz. Występują one najczęściej podczas snu, ale też w stanie medytacji, transu czy hipnozy.
Zrównoważona aktywność GABA to przede wszystkim (nomen omen) równowaga psychoemocjonalna, którą trudno zachwiać. Drobne bodźce nie odciągają uwagi od tego, co w danym momencie jest naprawdę ważne, dlatego każde zadanie z łatwością, metodycznie doprowadzane jest do końca. Pamięć, szczególnie długoterminowa, działa wyjątkowo sprawnie, podobnie jak orientacja w terenie. Dzięki temu codzienne wyzwania nie spędzają snu z powiek.
| Suplement | Łagodny deficyt | Umiarkowany deficyt | Znaczny deficyt | Ciężki deficyt |
| GABA (liposomalne) | 200 mg | 500 mg | 750 mg | 1000 mg |
| Inozytol | 500 mg | 1000 mg | 1500 mg | 2000 mg |
| Tiamina (witamina B1) | 200 mg | 350 mg | 500 mg | 600 mg |
| Kwas nikotynowy (witamina B3) | 50 mg | 100 mg | 300 mg | 500 mg |
| Pirydoksyna (witamina B6) | 5 mg | 10 mg | 30 mg | 50 mg |
| Melatonina (przed snem) | 1 mg | 2 mg | 3-4 mg | 5-6 mg |
| Waleriana (kozłek lekarski) | 100 mg | 200 mg | 350 mg | 500 mg |
| Passiflora (męczennica lekarska) | 200 mg | 500 mg | 750 mg | 1000 mg |
Należy spożywać:
- mięso – drób, wieprzowina, wołowina, podroby
- ryby – śledź, makrela, dorsz, łosoś, karp
- owoce morza – krewetki, kawior
- nabiał – sery, jaja, kefir, jogurt
- warzywa – pomidor, rzodkiewka, cukinia, bakłażan, szpinak, kapusta, pietruszka, sałata, brokuł, ogórek, papryka, kalafior, szparagi, brukselka, rzepa
- owoce – agrest, maliny, truskawki, jagody, borówki, awokado
- warzywa strączkowe
- orzechy i nasiona – migdały, orzechy włoskie, orzechy nerkowca, słonecznik, sezam, pestki dyni
- probiotyki
- kiszonki
Należy unikać:
- produktów o wysokim indeksie glikemicznym
- żywności wysokoprzetworzonej
- alkoholu
- kofeiny
- aktywność fizyczna – ćwiczenia cardio, joga
- aktywność intelektualna – audiobooki, rozmowa
- techniki medytacyjne – kontemplacja, relaksacja
- spędzanie czasu na rozwijaniu hobby
- przebywanie na łonie natury – np. spacery po lesie
- masaż
- aromaterapia
- biofeedback – fale theta
SERO
Natura serotoninowa
- dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa
- optymistyczne podejście do rzeczywistości
- skłonność do poszukiwania nowych wrażeń
- otwartość na kontakty towarzyskie
- umiejętność życia chwilą
Deficyt serotoniny
- problemy ze snem
- obniżenie nastroju
- skłonność do zachowań impulsywnych
- osłabienie refleksu
- podwyższona wrażliwość na ból
Co to jest serotonina?
Serotonina nazywana jest neuroprzekaźnikiem harmonizującym. W ośrodkowym układzie nerwowym jest wytwarzana z tryptofanu – aminokwasu dostarczanego z pokarmem. Proces jej produkcji zachodzi głównie w pniu mózgu i przebiega w dwóch etapach. Pierwszy z nich polega na enzymatycznym przekształceniu tryptofanu w 5-hydroksytryptofan (5-HTP). Kolejny enzym odcina od 5-HTP kilka atomów, co prowadzi do powstania w pełni funkcjonalnej cząsteczki serotoniny. Po uwolnieniu do synapsy neuroprzekaźnik ten oddziałuje na swoiste receptory, a następnie zostaje unieczynniony w dwojaki sposób. Pierwszym z mechanizmów jest jego wychwyt zwrotny, w czasie którego odpowiednie białka wyłapują molekuły serotoniny i przenoszą je z powrotem do wnętrza komórki, która je wyprodukowała, aby mogły zostać wykorzystane przy przekazywaniu kolejnego impulsu nerwowego. Drugi sposób polega na rozkładzie tych cząsteczek przez enzym monoaminooksydazę (MAO). Te dwa mechanizmy są celem działania wielu leków antydepresyjnych, podnoszących poziom serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. Jest to istotne, gdyż u osób z depresją stężenie tego neuroprzekaźnika jest znacznie obniżone.
Natura serotoninowa – osobowość artysty
Serotonina reguluje tak ważne funkcje życiowe jak sen, nastrój czy libido. Osoby, u których jest dominującym neuroprzekaźnikiem, potrafią żyć „tu i teraz”, efektywnie wypoczywać i mają dobry kontakt z własnym ciałem. Jest związana z falami delta (1-4 Hz), które występują podczas najgłębszego snu. Dlatego właśnie serotonina dba o jakość snu, a osoby, u których jej aktywność jest z natury wysoka, rzadko miewają problemy z bezsennością. Serotoninowcy są towarzyscy i chętnie nawiązują nowe znajomości. Są lubiani za radość życia i kreatywne, optymistyczne podejście do świata. Otaczają się szerokim gronem znajomych, ale zazwyczaj mają tylko kilku prawdziwych przyjaciół. Wobec nich są bardzo lojalni i potrafią ich chronić, choć nigdy za cenę własnej wolności, która jest dla nich największą wartością.
Natura serotoninowa potrafi czerpać z życia całymi garściami. Nie znosi rutyny i charakteryzuje się nowatorskim podejściem do najprostszych nawet czynności. Uwielbia aktywność i rywalizację, ciężko więc się z nią nudzić. Biorąc pod uwagę te cechy i wspomniany już dobry kontakt z ciałem, jakim charakteryzują się serotoninowcy, można wśród nich znaleźć wielu znanych sportowców i atletów. Wysoki poziom serotoniny usprawnia też koordynację oko – ręka, można więc założyć, że ten typ osobowości mają znani kierowcy rajdowi, tacy jak Schumacher czy Kubica. Tym bardziej, że wysoki poziom omawianego neurotransmitera ciągnie do ryzyka i otwiera na nowe doświadczenia. Mówi się także o związku między wysokim poziomem serotoniny a zdolnością do przeżyć mistycznych. Do grupy serotoninowców można w tym kontekście zaliczyć nie tylko takich mistyków, jak Franciszek z Asyżu, ale i wielkich ascetów.
Serotonina – nie można się nudzić
Jednak natura serotoninowa nie tworzy jednolitej grupy. W zależności od kompleksu innych neuroprzekaźników, mogą się w niej znaleźć zarówno miłośnicy wspinaczki wysokogórskiej i skoków ze spadochronem, jak i zdeklarowani domatorzy. Łączy ich jednak bystrość umysłu, spokój wewnętrzny i otwartość na ludzi. Zdolność szybkiej i trafnej dedukcji oraz opanowanie czynią z nich idealnych policjantów czy śledczych. Możemy pokusić się o tezę, że osobowość serotoninową miał słynny detektyw Sherlock Holmes. Doyle wyposażył swego bohatera w nieprzeciętny umysł, skłonność do ryzyka i ekscentryczną wręcz nieśmiałość, co może świadczyć o zbyt wysokim poziomie serotoniny w jego układzie nerwowym. Szczególnie, że za umiłowanie przyjemności i bodźców zmysłowych natury serotoninowe czasem płacą uzależnieniem. Często jest to uzależnienie od adrenaliny, ponieważ ona maksymalizuje poziom omawianego neuroprzekaźnika. Ryzyko i eksperymenty są też dla tej grupy osób najlepszym remedium na kłopoty. Serotoninowiec w kryzysie może stać się imprezowiczem, wyruszyć w podróż w nieznane lub znaleźć pasję pełną wyzwań i ryzyka. W ten typ osobowości wpisana jest bowiem chęć ucieczki, czy to od niewygodnych uczuć, czy od męczącej, powtarzalnej pracy.
Zrównoważona aktywność serotoniny to doskonała harmonia umysłu i ciała. Pełnia wewnętrznego spokoju, znakomita koordynacja wzrokowo-ruchowa i poczucie, że nie ma trudności nie do przezwyciężenia. Świat składa się wówczas ze wspaniałej feerii barw, dźwięków i zapachów, którą obficie karmią się wszystkie zmysły, dostarczając mózgowi wciąż nowych, ekscytujących bodźców. Nie przeszkadza to jednak wyciszyć się i zrelaksować, gdy przychodzi czas na odpoczynek i sen.
| Suplement | Łagodny deficyt | Umiarkowany deficyt | Znaczny deficyt | Ciężki deficyt |
| 5-HTP(z inhibitorem) | 200 mg | 400 mg | 600 mg | 800 mg |
| Tryptofan | 500 mg | 1000 mg | 1500 mg | 2000 mg |
| Dziurawiec | 200 mg | 400 mg | 600 mg | 800 mg |
| Magnez | 200 mg | 400 mg | 600 mg | 800 mg |
| Pirydoksyna (witamina B6) | 5 mg | 10 mg | 30 mg | 50 mg |
| Cynk | 15 mg | 30 mg | 45 mg | 60 mg |
| SAM-e | 50 mg | 100 mg | 150 mg | 200 mg |
| Wapń | 500 mg | 750 mg | 1000 mg | 1500 mg |
| Tran (farmaceutyczny) | 500 mg | 1000 mg | 1500 mg | 2000 mg |
| Melatonina (przed snem) | 0,5 mg | 1 mg | 1,5-2 mg | 2-3 mg |
Należy spożywać:
- ryby – dorsz, tuńczyk, śledź, makrela
- mięso – drób, wieprzowina, podroby
- jaja
- sery – twaróg, mozzarella
- zielone warzywa liściaste
- owoce – figi, awokado, morele
- rośliny strączkowe
- pieczywo z pełnego ziarna, otręby
- kasze – gryczana, jaglana, ryż
- orzechy i nasiona – pestki dyni, siemię lniane, orzechy włoskie, migdały, sezam, słonecznik
Należy unikać:
- produktów wysokoprzetworzonych
- alkoholu
- słodyczy
- aktywność fizyczna – pływanie, gimnastyka, taniec
- aktywność intelektualna – rysowanie, kolorowanie
- techniki medytacyjne – wizualizacja, quigong
- masaż
- sauna
- kąpiele słoneczne
- biofeedback – fale delta i gamma