Nie tylko THC - czyli co siedzi w konopiach

Większość z Was słyszała pewnie o niektórych przedstawicielach kannabinoidów, takich jak THC i CBD. Niektórzy kojarzą je jedynie z powodu ich właściwości psychoaktywnych. Nie wszyscy wiedzą, że kannabinoidy to duża grupa substancji o różnorodnym działaniu, również wykorzystywanym w lecznictwie. W poniższym artykule postaram się rozwiać wątpliwości dotyczące tych substancji. W tym celu opiszę najważniejszych przedstawicieli grupy kannabinoidów, ich właściwości oraz zastosowanie.

Czym są i jak powstają kannabinoidy?

Kannabinoidy są grupą substancji chemicznych, które oddziałują z układem endokannabinoidowym w naszym organizmie. Ich nazwa wywodzi się od roślin, z których zostały pierwotnie wyizolowane, czyli konopi (z łaciny cannabis). Charakteryzują się dobrą rozpuszczalnością w rozpuszczalnikach niepolarnych i słabą w wodzie. Jak powstają kannabinoidy? Ich synteza zachodzi głównie w trichomach, czyli gruczołach wydzielniczych znajdujących się na powierzchni kwiatów, liści i łodyg konopi indyjskich. Proces ten obejmuje kilka reakcji enzymatycznych, w wyniku których cząsteczki prekursorowe ulegają przemianie w nieaktywne związki końcowe – CBDA (kwas kanabidiolowy), CBCA (kwas kannabichromenowy) lub THCA (kwas tetrahydrokannabinolowy). Są one pozbawione właściwości odurzających, których nabywają pod wpływem podgrzewania i osuszania rośliny.

Rodzaje kannabinoidów

Kannabinoidy stanowią grupę 110 substancji chemicznych, które dzielą się na kannabinoidy roślinne, endokannabinoidy oraz kannabinoidy syntetyczne. Wszystkie oddziałują na układ endokannabinoidowy poprzez wiązanie się z receptorami CB1 i CB2. Najliczniejszą grupę stanowią kannabinoidy roślinne, zwane inaczej fitokannabinoidami. Ich najpopularniejszymi przedstawicielami są THC, CBD i CBG. Występują głównie w konopiach, ale znaleźć je można również w jeżówce i kocankach.

Z kolei endokannabinoidy są produkowane w organizmie człowieka i wykazują właściwości zbliżone do kannabinoidów roślinnych. Są pochodnymi wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6, a ich produkcja zachodzi w błonie komórkowej neuronów postsynaptycznych. Do grupy tej należy anandamid (amidowa pochodna kwasu arachidonowego) oraz 2-arachidonyl-glicerol.

Kannabinoidy syntetyczne są natomiast produkowane w laboratoriach. Są pozyskiwane na drodze modyfikacji struktury chemicznej naturalnych kannabinoidów. Dzięki temu uzyskuje się substancje o pożądanych właściwościach terapeutycznych, co może być wykorzystane m.in. w przemyśle farmaceutycznym czy kosmetycznym. Do tej grupy należy nabilon oraz dronabinol – pochodne THC, które są składnikami dostępnych na rynku leków. Niestety niektóre kannabinoidy syntetyczne są składowymi narkotyków, w tym dopalaczy. Stanowią zagrożenia dla zdrowia i mogą mieć nieprzewidywalne skutki uboczne.

Jakie są funkcje kannabinoidów?

Endokannabinoidy odpowiadają przede wszystkim za homeostazę, czyli równowagę organizmu, i uczestniczą w kontrolowaniu wielu procesów fizjologicznych. Wpływają na apetyt, sen, aktywność motoryczną, nastrój i motywację. Ponadto wszystkie związki z rodziny kannabinoidów działają relaksująco, przeciwdepresyjnie i przeciwlękowo. Z tego względu stosowanie niektórych z nich może przynosić korzyści zdrowotne. Bada się wykorzystanie kannabinoidów w terapii padaczki, chorób nowotworowych, zapalnych czy neurodegeneracyjnych. Poszczególne związki różnią się właściwościami i zastosowaniem, co przedstawię w poniższych rozdziałach.

THC

THC, czyli tetrahydrokannabinol, jest jednym z głównych związków psychoaktywnych zawartych w konopiach. To prawdopodobnie najsłynniejszy i najbardziej kontrowersyjny przedstawiciel kannabinoidów. Jest odpowiedzialny za działanie odurzające po zażyciu marihuany. Jest to związane z aktywacją receptorów CB1 w mózgu, co prowadzi do zmian aktywności neuronalnej i uwolnienia neuroprzekaźników. W rezultacie osoby zażywające THC mogą odczuwać euforię, nadmierną relaksację, zmniejszenia kontroli motorycznej i zwiększony apetyt. Często towarzyszą im zniekształcenia percepcyjne, takie jak zmienione poczucie czasu i przestrzeni.

Jednakże THC wykazuje większy profil działania. Ma właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwwymiotne. Z tego względu od wieków wykorzystywany jest w lecznictwie. Marihuana była znana w tradycyjnej medycynie Chin i Indii już 4 tysiące lat temu jako środek przeciwbólowy i przeciwbiegunkowy. Ponadto używano jej w terapii malarii, jaskry, zaćmy, nadciśnienia, astmy oskrzelowej oraz bólów reumatycznych. Obecnie stosuje się ją w terapii przewlekłego bólu, redukcji nudności i wymiotów u pacjentów poddanych chemioterapii czy pobudzania apetytu u osób niedożywionych.

THCA

THCA, czyli kwas tetrahydrokannabinolowy jest prekursorem THC. Jest to forma nieaktywna, pozbawiona działania odurzającego. Ulega przekształceniu w THC pod wpływem ciepła, np. podczas procesu spalania lub dekarboksylacji. THCA jest słabym agonistą receptorów CB1 i CB2. Wyniki prac naukowych wskazują na jego działanie przeciwzapalne, neuroprotekcyjne i przeciwnowotworowe. Ponadto badania przeprowadzone na otyłych myszach wykazały, że związek ten jest w stanie zmniejszyć poziom tkanki tłuszczowej i zapobiegać rozwojowi chorób metabolicznych.

THCV

THCV, czyli tetrahydrokannabiwaryna, to kannabinoid o strukturze chemicznej podobnej do THC. Ma powinowactwo do receptorów CB1 i CB2. Podobnie jak THC, oddziałuje z receptorami kannabinoidowymi w mózgu, wywołując efekty psychoaktywne. Wykazuje jednak pewne różnice względem THC. Wyniki badań sugerują, że THCV może działać jako środek tłumiący apetyt, co może mieć znaczenie w kontekście kontroli wagi i leczenia otyłości. Ponadto mówi się o jego korzystnym wpływie na gospodarkę cukrową i insulinooporność. Udokumentowano również działanie przeciwdrgawkowe THCV, co może znaleźć zastosowanie w terapii padaczki.

CBD

CBD, czyli kannabidiol, jest kolejnym związkiem występującym naturalnie w konopiach indyjskich. Wchodzi w interakcje z układem endokannabinoidowym, ale wykazuje niskie powinowactwo do receptorów CB1 i CB2. Działa głównie poprzez łączenie się z szeregiem innych receptorów, w tym serotoninowych i waniloidowych. W przeciwieństwie do THC nie wykazuje efektu psychogennego i nie powoduje uczucia odurzenia. Z tego względu w ostatnich latach CBD stał się popularnym składnikiem suplementów diety. Na rynku jest dostępny w różnych formach, takich jak oleje, ekstrakty, kapsułki czy kremy. Wykazuje właściwości przeciwbólowe, co stosuje się w terapii różnego rodzaju bólu – m.in. przewlekłego, zapalnego, neuropatycznego. CBD ma działanie przeciwzapalne – udowodniono, że hamuje aktywację limfocytów Th1 i Th2, zmniejsza intensywność wydzielania cytokin prozapalnych oraz pobudza działanie przeciwzapalne krwinek białych. Wykorzystuje się to w terapii chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Ostatnie doniesienia wskazują na jego właściwości przeciwlękowe, przeciwdepresyjne oraz poprawiające jakość snu. Przypuszcza się, że dzieje się to na drodze regulacji funkcji dwóch głównych neuroprzekaźników hamujących mózgu – serotoniny i GABA. CBD modyfikuje aktywność receptorów serotoniny, które występują w obszarach mózgu związanych z lękiem i stresem. Ponadto reguluje ekspresję genów kodujących jeden z receptorów GABA. W efekcie dochodzi do zmniejszenia pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, a zarazem całego organizmu. Ułatwia to zrelaksowanie i wyciszenie się pod koniec dnia, co przekłada się na szybsze zaśnięcie i lepszą jakość snu. Potwierdzają to wyniki badań naukowych – uczestnicy, którzy przyjmowali preparaty z dodatkiem CBD zgłaszali zmniejszenie poziomu odczuwanego lęku i stresu, a swój sen oceniali jako głębszy i bardziej regenerujący. Ponadto Brytyjskie Towarzystwo Pediatrów-Neurologów rekomenduje wykorzystanie CBD do leczenia niektórych rodzajów padaczki, takich jak zespół Lennoxa-Gastauta i zespół Draveta. Wyniki badań wykazały, że CBD może skutecznie zmniejszać częstość i nasilenie napadów drgawkowych, zwłaszcza u pacjentów pediatrycznych.

CBG

Kannabigerol (CBG) jest prekursorem do syntezy innych związków, w tym CBD i THC. Właściwości CBG nie są do końca poznane i wciąż trwają badania nad jego wykorzystaniem. CBG działa jako antagonista receptorów CB1. Dotychczasowe odkrycia sugerują, że wykazuje właściwości neuroprotekcyjne oraz przeciwzapalne działając jako silny przeciwutleniacz. Potwierdzają to wyniki badań naukowych przeprowadzone na zwierzęcych modelach chorób neurodegeneracyjnych, takich jak stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne i choroba Huntingtona. Naukowcy przypuszczają, że CBG modyfikuje ekspresję genów zaangażowanych w patofizjologię tych schorzeń. Ponadto zaobserwowali, że związek ten wpływa na obniżenie stanu zapalnego w obrębie ośrodkowego układu nerwowego na drodze zmniejszenia wydzielania cytokin prozapalnych, a zwiększenia wydzielania cytokin przeciwzapalnych. Wykazano również, że w niektórych obszarach mózgu uczestniczy w procesach neurogenezy (powstania nowych komórek nerwowych) oraz neuroplastyczności (zdolności tkanki nerwowej do tworzenia nowych połączeń). Posiada właściwości przeciwnowotworowe, wpływając na hamowanie wzrostu komórek nowotworowych. Może być stosowany w terapii jaskry poprzez obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Dodatkowo, podobnie jak inne kannabinoidy, wykazuje działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Może być to związane z wpływem CBG na ekspresję genów zaangażowanych w uwalnianie neuroprzekaźników wpływających na samopoczucie – glutaminianu, GABA i dopaminy. Przypuszcza się, że regularne stosowanie tego związku doprowadza do wzrostu stężenia receptorów dopaminergicznych, co może stymulować motywację i satysfakcję z własnych działań.

CBDV

CBDV, czyli kannabidivarina, jest analogiem propylowym CBD. Podobnie jak CBD, wykazuje niskie powinowactwo do receptorów kannabinoidowych, natomiast wysokie do receptorów waniloidowych. Wyniki badań z wykorzystaniem modelu zwierzęcego ujawniły potencjał przeciwdrgawkowy i przeciwzapalny tej substancji. Można ją również stosować w celu łagodzenia nudności i wymiotów.

CBN

CBN, czyli kannabinol powstaje w wyniku degradacji THC na drodze utleniania lub starzenia się rośliny. CBN, w przeciwieństwie do THC, nie wykazuje silnych efektów psychoaktywnych. Jego profil działania nie jest do końca poznany. Substancja ta ma właściwości uspokajające, co można wykorzystać w terapii bezsenności. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwbakteryjne (szczególnie wobec niektórych antybiotykoopornych szczepów bakterii) i przeciwzapalne. CBN wydaje się obiecujący w terapii łuszczycy, jednak potrzeba dalszych badań, aby to potwierdzić.

CBC

CBC, czyli kannabichromen jest pozbawiony właściwości psychoaktywnych i nie wywołuje silnych efektów odurzających. Wyniki trwających aktualnie badań wskazują na właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne tej substancji. Niektóre prace podkreślają potencjał przeciwnowotworowy CBC na skutek hamowania wzrostu komórek nowotworowych. Inne badania sugerują, że może on wykazywać właściwości neuroprotekcyjne, co może znaleźć zastosowanie w terapii zaburzeń neurodegeneracyjnych, np. choroby Alzheimera.

CBDA

CBDA, czyli kwas kannabidiolowy jest prekursorem CBD. Podobnie jak CBD, wiąże się głównie z receptorami serotoninowymi i waniloidowymi. Jej profil działania nie jest do końca poznany. Podobnie jak inne związki kannabinoidowe, ma wykazywać właściwości przeciwlękowe, przeciwdepresyjne i przeciwwymiotne.

Bezpieczeństwo stosowania kannabinoidów

Powiedzieliśmy już o korzystnych działaniach kannabinoidów i ich możliwościach terapeutycznych. Czy oznacza to, że związki te są całkowicie bezpieczne? Należy mieć na uwadze, że każda osoba może reagować odmiennie na kannabinoidy, a ich skuteczność zależy od wielu czynników. Substancje te oddziałują w sposób niespecyficzny na cały układ nerwowy, przez co mogą pojawić się działania niepożądane. Do najczęstszych należą zawroty głowy, senność, problemy z koncentracją, zaburzenia snu i widzenia czy efekty psychogenne. Istnieje również ryzyko rozwinięcia się tolerancji, czyli potrzeby używania coraz większych ilości danej substancji dla uzyskania tego samego efektu. Podsumowując, stosowanie suplementacji kannabinoidami może być rozważane w różnych sytuacjach, ale ostateczną decyzję zawsze powinien podjąć specjalista.

Kannabinoidy ze względu na swoje właściwości prozdrowotne mogą znajdować zastosowanie w terapii wielu schorzeń, na co wskazują wyniki dotychczasowych prac. W celu zrozumienia i potwierdzenia właściwości poszczególnych kannabinoidów potrzebne są dalsze badania naukowe, których rezultaty mogą okazać się obiecujące.