10 aktywności, które rozwiną twój mózg

Powszechnie uważa się (pogląd taki funkcjonuje nawet wśród części naukowców), że rodzimy się z określonym poziomem inteligencji. Jednakże szybkość i wydajność pracy naszego mózgu nie są wartościami stałymi, a wybierając odpowiednie aktywności możemy usprawnić czynności kognitywne. Poniżej lista tych bardziej i mniej oczywistych – niektóre mogą zaskoczyć, ponieważ praca mózgu stymulowana jest przez wiele bodźców.

1. Czytanie

Wpływ na mózg ma nie tylko to, co sami czytamy, ale również to, co czytano nam, gdy byliśmy dziećmi. Dostarczane w ten sposób informacje nie tylko działają pobudzająco na wyobraźnię, ale wpływają na to, jak będziemy się zachowywać w przyszłości. Obserwacje badaczy z Hiszpanii potwierdziły, że istnieje bardzo silne powiązanie między reakcją mózgu a znaczeniem danego słowa. Grupa badanych dostała do przeczytania tekst. Znajdowały się w nim słowa neutralne oraz słowa opisujące zapachy. Kiedy czytali te drugie, ich mózg reagował tak, jak reaguje, gdy te zapachy faktycznie się odczuwa. Podobnie, gdy przeczytamy coś opisującego wygląd, np. „jej włosy były jedwabiście gładkie”, wtedy w mózgu aktywują się obszary reagujące na wrażenia dotykowe. Czytanie jest bowiem symulacją rzeczywistości, a symulacja ta jest tym bardziej wyrazista, im słowa i opisy bogatsze i dokładniejsze.

W stosunku do bohaterów książek rozwijają się u czytających emocje. Czytający starają się przewidzieć ich zachowania, oceniają, są rozczarowani, gdy postępują odwrotnie niż oni uważają za właściwe, jedne postaci lubią inne nienawidzą. Podczas lektury autentycznie angażujemy się w fikcyjne zdarzenia. Kiedy naszym ulubieńcom się wiedzie, odczuwamy radość, a na naszych twarzach może pojawić się szczery uśmiech. To wyrabia w nas schematy poznawcze, dzięki którym potrafimy dokładniej obserwować ludzkie zachowania w rzeczywistości, stajemy się bardziej empatyczni, lepiej rozróżniamy emocje. Dzieci, którym się czyta, w przyszłości będą potrafiły wyciągać trafniejsze wnioski z różnych życiowych sytuacji.

Poza tym, co już zostało napisane, wiadomo również, że czytanie pobudza wyobraźnię. Pozwala się przenieść w inny świat. Z tego powodu część naukowców uważa, że ekranizacja ulubionej książki może nie sprostać stawianym przed nią oczekiwaniom, ponieważ efekt kinowy nigdy nie będzie taki, jak ten tworzony w naszej głowie. Mimo rozwoju technologii efekty specjalne w filmie w porównaniu do tych, jakie tworzy nasz mózg wypadają po prostu gorzej.

W trakcie czytania aktywują się również ośrodki odpowiedzialne za koncentrację, co przynosi efekty podczas wykonywania innych czynności, np. w pracy czy na egzaminie. Mózg nawet po zakończeniu czytania jest przez jakiś czas pobudzony, jak gdyby ta czynności cały czas trwała.

2. Krzyżówki, łamigłówki, gry planszowe

Te aktywności mają dobroczynny wpływ na pracę mózgu, ponieważ pobudzają komórki nerwowe do pracy, przez co zwiększają ich neuroplastyczność. Rozwijają zdolności poznawcze, dzięki czemu potrafimy lepiej ocenić przyczyny i skutki określonych zachowań. Polepsza się nasza pamięć i koncentracja. Rozwiązując krzyżówki rozbudowuje się zasób słownictwa, a spędzając czas przy grach planszowych usprawniamy funkcje analityczne.

3. Granie na instrumentach

Poprawia pracę mózgu poprzez wzmacnianie ciała modzelowatego (części mózgowia). Pomaga to rozwijać kreatywność, umiejętności analityczne, ale również usprawnia pamięć. Nauka gry na instrumentach skutkuje tworzeniem się nowych połączeń w półkulach mózgowych, przez co stajemy się bystrzejsi oraz szybciej kojarzymy fakty. Muzyka kreuje nastrój, oddaje emocje. Zajmując się jej tworzeniem lub nawet odtwarzaniem, jesteśmy narażeni na intensywniejsze „odbieranie” emocjonalnej strony tej dziedziny sztuki. Przez to zwiększa się nasza wrażliwość, uczuciowość oraz empatia.

4. Ćwiczenia fizyczne

Ruch ma zbawienny wpływ na działanie całego organizmu, w tym również mózgu. Przede wszystkim pozwala na uwolnienie się od negatywnych emocji, pozbycie się napięcia i stresu. W trakcie ćwiczeń aktywują się endorfiny, co powoduje, że jesteśmy radośniejsi, wypoczęci, mamy więcej energii. W organizmie dotlenionym podczas ćwiczeń poprawia się krążenie, a to działa stymulująco na koncentrację i pamięć. Ponadto regularne uprawianie sportu zaszczepia w nas dyscyplinę, co przekłada się na zmianę nawyków w innych dziedzinach życia, lepszą samokontrolę, podejmowanie decyzji w oparciu o analizę korzyści.

5. Taniec

Działa on stymulująco na istotę szarą w mózgu, co potwierdzają badania. Osoby zajmujące się tańcem są o 76% mniej narażone na wystąpienie u nich skutków demencji. Przypisuje się to konieczności zapamiętywania kroków i sekwencji ruchów, podczas których powstają w mózgu nowe połączenia międzykomórkowe. Poza tym aktywność ta poprawia koordynację wzrokowo – ruchową, balans ciała oraz rozwija procesy poznawcze. Działa odstresowująco, polepsza nastrój.

6. Medytacja

Pozwala na lepsze kontrolowanie swojego ciała i psychiki. Ćwiczenia takie działają uspokajająco i obniżają poziom stresu, poprawiają koncentrację i usprawniają pamięć. W trakcie medytacji pobudzają się różne obszary mózgu, w tym te, które powodują, że jesteśmy spokojniejsi, opanowani i bardziej pewni siebie. Dodatkowo dzięki temu polepsza się samopoczucie, mamy więcej energii, jesteśmy wypoczęci i zadowoleni z życia.

7. Malowanie, kolorowanie, pisanie

Kolorowanie nie jest już hobby zastrzeżonym wyłącznie dla dzieci odkąd na rynku pojawiły się kreatywne, antystresowe kolorowanki dla dorosłych. Zarówno malowanie, jak i kolorowanie działają stymulująco na mózg – poprawiają kreatywność, koncentrację oraz uspokajają. Stymulują myślenie abstrakcyjne i pozwalają je urzeczywistnić, przelewając pomysły na papier.

Podobnie działa pisanie. Rząd finlandzki planuje stopniowo wprowadzać więcej pisania na komputerze kosztem pisania ręcznego. Uzasadnia to postępem technologicznym i koniecznością przystosowania programu edukacyjnego do zmieniającej się rzeczywistości. Tym samym może wyrządzić swoim uczniom dużą krzywdę, a to dlatego, że pisanie odręczne usprawnia nie tylko zdolności manualne, ale również mózg. W badaniu przy użyciu rezonansu magnetycznego dowiedziono, że aktywuje ono rejony czołowej kory mózgowej, które odpowiadają za pamięć i przyswajanie informacji. Mózg pracuje wtedy aktywniej niż podczas pisania na komputerze, czego dowodem jest kolejny eksperyment profesor Virginii Berninger. Poprosiła uczniów klas podstawowych o napisanie wypracowania – część z nich pisała ręcznie, pozostali na komputerze. Po porównaniu prac okazało się, że teksty pisane ręcznie są bardziej kreatywne i użyto w nich bogatszego słownictwa.

Pisanie poprawia również pamięć, co wie każdy, kto kiedykolwiek robił odręczne notatki. Posługując się skrótami myślowymi, wykresami, symbolami tworzymy mapę informacji, którą później możemy odtworzyć w głowie, często przypominając sobie wygląd kartki. Jest to tzw. pamięć fotograficzna.

8. Nauka języków

Uczenie się nowego języka nie tylko poprawia zdolności komunikacyjne, ale także opóźnia procesy starzenia się mózgu i podnosi inteligencję. Badania potwierdzają, że osoby w podeszłym wieku znające kilka języków lepiej wypadają na zadaniach sprawdzających zdolności poznawcze od osób, które obcych języków nie znają. Natomiast dzieci władające co najmniej dwoma językami radzą sobie z zadaniami wymagającymi skupienia sprawniej od rówieśników, które tej umiejętności nie nabyły. Mają od nich lepszą pamięć. Osoby znające nawet jeden język obcy osiągają wyższe wyniki w testach mierzących poziom inteligencji od osób, które poza ojczystym nie znają żadnego innego języka. Mózg lingwisty jest o wiele bardziej elastyczny, ponieważ każde wypowiedziane słowo wymaga od niego przyporządkowania jego znaczenia do odpowiedniego języka. Dzięki temu opóźnia się występowanie objawów związanych z demencją lub z niektórymi chorobami mającymi swoje źródło w mózgu, np. z chorobą Alzheimera.

9. Uczenie się na pamięć

Współcześnie coraz częściej polegamy na komputerach i urządzeniach mobilnych, przerzucając na nie niektóre funkcje naszego mózgu, np. zapamiętywanie. Wpisujemy w smartfonach numery telefonów, kody do kart płatniczych, PESEL czy daty urodzin znajomych. Bez zerknięcia w ekran nie jesteśmy w stanie sobie tych danych przypomnieć. Ponadto często ucząc się zapamiętujemy coś tylko na chwilę, np. na czas egzaminu, a później ta wiedza ulatuje z naszej głowy, nie jesteśmy sobie w stanie przypomnieć nawet z czego ten egzamin zdawaliśmy.

Nie tylko ze względów bezpieczeństwa i rozwijania wiedzy, ale również z uwagi na kondycję naszego mózgu powinniśmy powrócić do staroświeckich metod zapamiętywania. Uczenie się na pamięć ma bowiem szereg zalet, stąd nieprzypadkowo wymaga się tego już od uczniów szkoły podstawowej. Poza rozwijaniem samej pamięci długotrwałej powoduje to zainicjowanie w mózgu intensywnych procesów, które poprawiają koncentrację oraz zdolności poznawcze. Nauka na pamięć rozwija także zdolności analityczne, w tym umiejętność liczenia w pamięci. Poprawia to szybkość i jakość przyswajania nowych informacji.

10. Spotkania z ludźmi

Społeczne interakcje odgrywają bardzo dużą rolę w rozwoju naszego mózgu już od najmłodszych lat. Badania na szczurach dowiodły, że małe porzucone przez matkę przestają produkować enzym odpowiedzialny za wzrost. Tak jakby ich mózg dawał im sygnał, że bez odpowiedniej opieki jako bezbronne istoty i tak nie mają szansy na przeżycie. W związku z tym przestają rosnąć mimo przyjmowania odpowiedniej ilości pokarmu. Natomiast małe małpy pozbawione kontaktu z matką stają się bardziej apatyczne, wystraszone w porównaniu do małych, które z matką pozostały. Izolują się od stada, z czasem ich zachowanie zaczyna być coraz bardziej agresywne. Kiedy same stają się rodzicami, nie przejawiają wobec potomstwa uczyć macierzyńskich. Małe są przez nie odrzucane traktowane agresywnie i przedmiotowo, nie wykluczając przemocy.

Powyższe przykłady mają zobrazować jak bardzo relacje społeczne, poczynając od tych, których doświadczamy najwcześniej (między matką a dzieckiem), wpływają na rozwój naszego mózgu, a tym samym – przyszłe zachowania. Nie rodzimy się z pakietem danych, które określają naszą osobowość i sposób postępowania, ale uczymy się tego w trakcie życia. Relacje z rodzicami i rodzeństwem, przekazywana przez nich miłość, ich opieka, są dla mózgu znakiem, że jesteśmy bezpieczni. Dzięki obserwowaniu relacji między rodzicami, wykształcają się w nas konkretne emocje i zachowania. Z czasem, znajdując się w różnych relacjach społecznych, uczymy się obserwować i wyciągać z tego coraz poprawniejsze wnioski. Rozwija się w nas empatia, a także uczucia negatywne w stosunku do osób, których z jakiegoś powodu nie polubiliśmy.

Dodatkowo spotkania w gronie przyjaciół działają na mózg relaksująco, poprawiają nastrój. W takim towarzystwie czujemy się bezpieczni i uchodzi z nas stres. Gdy jesteśmy zrelaksowani, nie rozpraszają nas zbędne, silne emocje, a tym samym poprawiają się nasze funkcje poznawcze.