Ajurweda - tradycyjna medycyna indyjska (cz. 1)

Ajurweda to starohinduska sztuka leczenia. Jej korzenie sięgają 5000 lat wstecz. Nazywana jest matką medycyny. Życie w zgodzie z jej założeniami prowadzi do utrzymania harmonii ducha i ciała. „Ajur” to słowo oznaczające życie, a także „siłę życiową”. „Veda” natomiast to nauka, wiedza. Tłumaczenie zawiera więc główne założenia tej dziedziny medycyny tradycyjnej.

Czym jest ajurweda?

„Ajur” (ajush) jest również symbolem zmian, dynamiki, otwartości na to, co nowe, ponieważ życie nigdy nie jest stateczne. Zatrzymanie się oznacza śmierć. Drugi człon nazwy należy tłumaczyć jako wiedzę zdobywaną przez stały rozwój, naukę i doświadczenie życiowe. Tylko zgłębiając ją można zrozumieć otaczające nas zjawiska i procesy. Ajurweda jest właśnie takim żywym, stale ulepszanym systemem leczenia dolegliwości ciała i ducha, ale również sposobem na życie.

Zasady ajurwedy zostały spisane w księgach wedyjskich. Uczą jak osiągnąć w życiu harmonię i utrzymać ciało i duszę w dobrym zdrowiu przez długie lata. Podobnie jak inne rodzaje medycyny tradycyjnej, ajurweda podkreśla nierozłączny związek umysłu i ciała. To w umyśle tkwi największa siła, a wszystkie związane z nim problemy odczuwane są również przez ciało. Odpowiednie nastawienie ma ogromne znaczenie dla procesu leczenia. Poznanie i zrozumienie umysłu, a także poznanie siebie, jest kluczem do zdrowia.

3 dosze, 5 żywiołów

Zgodnie z ideologią tej medycyny, człowiek łączy w sobie trzy rodzaje energii (dosze) – wata, pitta i kapha. Aby cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem, należy je wszystkie utrzymać w równowadze, przy czym właściwa ilość każdej doszy jest dla każdego inna, tworząc jego indywidualność. Każdy powinien więc dowiedzieć się, jak postępować w zgodzie ze swoją energią, jak dostosować do niej tryb życia i dietę. Ponadto ajurweda zakłada, że wszystko zbudowane jest z pięciu żywiołów – powietrza, wody, ognia i ziemi oraz dodatkowego żywioły o nazwie eter. Jest to podstawa budowy wszystkich rzeczy materialnych. Wyróżnia się również energię życiową, zwaną prana. Dosłownie oznacza „oddech”, a należy ją rozumieć jako energię witalną podtrzymującą życie.

Według ajuwerdyjskiej filozofii, odporność organizmu słabnie, gdy kumulują się w nas negatywne emocje. Większość chorób dających objawy somatyczne, ma swoje podłoże w psychice i związanych z nią zaburzeniach. Oczywiście istnieją również takie schorzenia, które spowodowane są zewnętrznymi czynnikami fizycznymi i tylko na takim poziomie mogą być leczone.

Specjalizacje w obrębie ajurwedy

Ajurweda jest jednym z niewielu rodzajów medycyny alternatywnej, która wykorzystuje chirurgię. Z podręczników napisanych przez najstarszych indyjskich lekarzy Ćaraka i Suszruta, studenci medycyny ajuwerdyjskiej korzystają po dziś dzień. Pierwszy z nich był specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, drugi natomiast specjalizował się w chirurgii. Ajurweda wykształciła osiem specjalizacji:

• chirurgię ogólną,
• chorób wewnętrznych,
• toksykologię,
• pediatrię,
• leczenie chorób głowy i szyi,
• naukę o odmładzaniu,
• naukę o afrodyzjakach,
• psychiatrię, obejmującą leczenie dolegliwości wywołanych przez złe duchy.

Ajurweda a współczesność

Współczesny świat zapewnia nam takie warunki, w których nie musimy się martwić o przetrwanie, dach nad głową czy pożywienie. Przez to jesteśmy mniej narażeni na choroby fizyczne, niż byli nasi przodkowie. Z drugiej strony tryb życia, szczególnie pośpiech i intensywność różnych doznań słuchowych (hałas) i wizualnych (np. ekrany, media, informacje) powodują, że jesteśmy narażeni na stres, nie jemy zdrowo i brakuje nam spokoju umysłu. Jesteśmy uwięzieni w sposobie życia, którego nie możemy, albo boimy się zmienić. To powoduje różnego rodzaju problemy emocjonalne (niskie poczucie własnej wartości, samotność, brak zrozumienia), co przekłada się na stres, gniew, frustrację. W efekcie osłabiona zostaje nasza fizyczna energia i stajemy się podatni na różnego rodzaju dolegliwości.

Jest to zaburzenie naturalnego cyklu życia. Nie mamy czasu na spokój i zadowolenie. Jemy zanieczyszczoną żywność, oddychamy zanieczyszczonym powietrzem. Nasz świat zdominowany jest przez materializm i urbanistyczny krajobraz. Wszystko to oddala nas od korzeni. Dostarczany sobie bodźców, których z czasem zaczynamy potrzebować coraz więcej, a które nie dają nam szans na zastanowienie się nad swoim życiem. Współczesna medycyna również działa w pośpiechu. Zażywamy tony leków, aby zmniejszyć symptomy naszych dolegliwości, lekarzy nie interesuje znalezienie przyczyny tych problemów i zupełne wyleczenie. Nie ma tu czasu na współczucie, ani empatię.

Kiedy pojawiają się objawy somatyczne, jest to ostrzeżenie organizmu, by zwolnić i zastanowić się nad swoim trybem życia. Tu z pomocą przychodzi ajurweda, która opiera się na harmonii organizmu jako połączenia ciała i duszy, a także na jego symbiozie z naturą. Szczęśliwe życie, według jej nauk, to życie proste i satysfakcjonujące. Wewnętrzny spokój i równowaga przekładają się bowiem na zdrowie fizyczne.

Podobnie jak inne tradycyjne nauki medyczne, ajurweda skupia się przede wszystkim na profilaktyce chorób. Dodatkowo jej celem jest poprawa jakości życia, poprzez zwiększenie zadowolenia z niego, poprawę samopoczucia, siły witalnej i rozwój świadomości. Tego dokonuje się podczas medytacji, w której, poza relaksem, człowiek może dowiedzieć się wiele o sobie, tego kim naprawdę jest i co go uszczęśliwia.

Jak odzyskać równowagę psychiczną i fizyczną?

Umysł zatruwany jest przez różne negatywne emocje – gniew, niewiedzę, pożądanie, zazdrość i dumę. Niska świadomość, mała wiedza lub ignorancja, powodują, że pozwalamy im sobą zawładnąć. Oddala nas to od spokoju i szczęścia, jest przyczyną naszego cierpienia. Medytacja pozwala nad nimi zapanować i z czasem uwolnić się od nich lub je zminimalizować. Do tego potrzebna jest właśnie wysoka świadomość. Kiedy zauważymy, że zaraz stracimy nad sobą panowanie, jako świadomi obserwatorzy będziemy potrafili zdusić to uczucie już w naszym umyśle, aby nie przerodziło się w zewnętrzną reakcję. Z czasem uczymy się panować nad tymi emocjami, nie pozwalamy, aby wpłynęły na nasz nastrój, a tym bardziej zdrowie.

Poza medytacją, do przywrócenia równowagi fizycznej i psychicznej stosuje się tu jogę. Jest to nieodłączny element ajurwedy, składa się z rozmaitych ćwiczeń i technik oddechowych, które poprawiają kondycję i witalność ciała, pozwalają się zrelaksować, wyciszyć i uwolnić od złych myśli.

Osoby praktykujące ajurwedę poddają się jeszcze jednemu zabiegowi – panća karma, który polega na oczyszczeniu organizmu z toksyn oraz uzupełnieniu brakujących substancji. Przy jego stosowaniu poprawia się stan zdrowia, wygląd skóry, ciało nabiera gibkości. Może być stosowany jako zabieg wstępny przed podjęciem leczenia. Zgodnie z tradycją przeprowadza się go dwa razy w roku, podczas przesilenia zimowo – wiosennego oraz letnio – jesiennego.

Masaż to kolejna metoda na pozbycie się dolegliwości. Zmiany, które zachodzą podczas tego zabiegu, nie dotyczą wyłącznie dotykanej części ciała, ale całego organizmu. Uwolnienie napięcia pomiędzy poszczególnymi odcinkami, np. po masażu szyi, pozwala na lepszy przepływ energii między sercem a głową.

W ajurwedzie kładzie się nacisk na codzienne nawyki, które mają zagwarantować harmonię w życiu. Zakłada się, że to jak spędzimy pierwsze godziny dnia, będzie miało wpływ na to, jak potoczy się dalsza jego część. Rozkład poranka powinien wyglądać następująco:

• pobudka przed 6 rano, a najlepiej 1-1,5 przed wschodem słońca, jest to bowiem najlepszy czas na medytację, czy ćwiczenia oddechowe, kiedy nic nas nie rozprasza, na zewnątrz jest cicho, reszta domowników jeszcze śpi,
• przemycie twarzy, zębów, wypłukanie jamy ustnej i wyczyszczenie języka, na którym zalega mnóstwo bakterii,
• wypicie szklanki ciepłej wody z cytryną, co pobudza układ pokarmowy, oczyszcza z toksyn,
• wypróżnienie w celu pozbycia się resztek zgromadzonych w jelitach dnia poprzedniego,
• masaż twarzy przy użyciu oleju sezamowego – poprawia kondycję skóry, oczyszcza organizm, działa relaksująco,
• prysznic – woda nie powinna być ani za ciepła, ani za zimna, należy do niego używać wyłącznie naturalnych kosmetyków.

Jak zrównoważyć dietę?

Drogą do życia w dobrym zdrowiu jest również zrównoważona dieta, która powinna opierać się o świeże, jak najmniej przetworzone, wysokiej jakości składniki. Nie ma tu jednak sztywnych norm, których należy przestrzegać, ponieważ my sami wiemy, co jest dla nas najlepsze. Dlatego w przygotowywaniu potraw należy kierować się tym, co nam się najbardziej podoba i co nam smakuje, zachowując przy tym zasady zdrowego żywienia. Jedzenie warto wzbogacić przyprawami, które również mają wszechstronne działanie na nasz organizm. Najbardziej poleca się tu kurkumę (uważaną za jedną ze zdrowszych przypraw na świecie), imbir, pieprz i cynamon. Składniki te można spożywać w postaci napoju – do gotującej się wody należy wrzucić plaster imbiru, odrobinę kurkumy, cynamonu. Po ostudzeniu dodajemy do tego sok z cytryny oraz miód. Mieszanka ta działa wzmacniająco, poprawia odporność i trawienie. Można ją stosować wspomagająco przy chorobach onkologicznych.

Główne zasady ajurwedy

Aby żyć w zgodzie z ajurwedą, zachować harmonię i cieszyć się zdrowiem, należy przestrzegać kilku prostych zasad:

• jeśli nie czujesz głodu, nie jedz, dopóki nie czujesz pragnienia, nie pij,
• koncentruj się na jedzeniu, dokładnie przeżuwaj każdy kęs,
• jeden posiłek powinien być nie większy niż dwie twoje garście,
• pij w trakcie jedzenia, nigdy przed, nigdy po,
• pij tylko ciepłą i letnią wodę,
• we wszystkim zachowaj umiar: w jedzeniu, piciu, pracy, śnie, odpoczynku.