Co to jest Żelazo | Glicynian żelaza?

Właściwości: Żelazo jest jednym z kluczowych mikroelementów odpowiedzialnych za szereg procesów zachodzących w organizmie. Wspomaga chociażby działanie układu odpornościowego oraz układu nerwowego. Wchodzi również w skład wielu enzymów, a nawet odpowiada za utrzymanie właściwej temperatury ciała. Najważniejszą funkcją żelaza jest jednak wpływ na transport tlenu – podstawowy proces utrzymujący nas przy życiu. Oddychanie zapewnia nam odpowiednią ilość tlenu, który następnie może docierać do wszystkich tkanek organizmu i dostarczać im energii. Cząsteczki tlenu nie podróżują jednak przez nasze ciało w stanie wolnym. Potrzebują pewnego nośnika, dzięki któremu będą mogły “płynąć” wraz z krwią. Takim nośnikiem jest hemoglobina –  białko znajdujące się w czerwonych krwinkach. To do niej przyłączają się cząsteczki tlenu. Jaka jest w tym rola żelaza? Żelazo jest jednym ze składników hemoglobiny. A zatem bez niego transport tlenu byłby po prostu niemożliwy. Co więcej, żelazo wchodzi w skład mioglobiny, czyli białka, które bierze udział w magazynowaniu tlenu w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Umożliwia tym samym lepszą pracę mięśni, zwłaszcza gdy są one szczególnie mocno obciążone.

Warto podkreślić, że prawidłowa praca układu odpornościowego również nie byłaby możliwa bez żelaza. Widać to szczególnie wyraźnie wtedy, gdy poziom żelaza w organizmie jest obniżony. Wówczas zdolności obronne naszego ciała są poważnie ograniczone. Jesteśmy wystawieni na różnego rodzaju infekcje i gorzej znosimy wszelkie stany chorobowe. Utrzymując prawidłowy poziom żelaza, możemy zatem zadbać o dobry stan naszej odporności oraz zapobiec niebezpiecznym skutkom niedoboru tego mikroelementu. Poza tym pierwiastek ten wspomaga procesy antyoksydacyjne, dzięki czemu przyczynia się do zwalczania reaktywnych form tlenu, które uszkadzają delikatne struktury komórkowe. 

Ponadto dostarczenie odpowiedniej ilości żelaza warunkuje sprawność układu nerwowego. Przede wszystkim w zakresie koncentracji. Wykazano, że niedobór żelaza może powodować pogorszenie funkcji poznawczych. Skutkuje również obniżeniem nastroju. Obecność żelaza jest bowiem kluczowa w kontekście aktywności neuroprzekaźników odpowiedzialnych za stabilność emocjonalną, dobre samopoczucie oraz radzenie sobie ze stresem.

Występowanie: W źródłach pokarmowych żelazo występuje w postaci hemowej (na II stopniu utlenienia) i niehemowej (na III stopniu utlenienia). Ta pierwsza charakteryzuje się znacznie większą biodostępnością niż druga, a jej wchłanianie jest mniej podatne na zaburzenia wynikające z obecności innych składników pokarmowych. Jednak jej udział w typowej diecie zachodniej jest stosunkowo niewielki – wynosi ok. 10%. Żelazo hemowe znaleźć można w produktach odzwierzęcych, takich jak mięso wieprzowe, wołowe, drób, ryby, podroby, jaja, mleko i produkty mleczne. Żelazo niehemowe występuje w produktach roślinnych, takich jak siemię lniane, pestki dyni, mak niebieski, pistacje, sezam, nasiona słonecznika, migdały, orzechy laskowe, kasza gryczana, kasz jaglana, amarantus, komosa ryżowa, płatki owsiane, fasola, soja, soczewica, natka pietruszki. Jego przyswajalność zwiększa obecność witaminy C, zaś duże ilości polifenoli i fitynianów ją zmniejszają. Z kolei wapń ogranicza biodostępność obu form żelaza – tak niehemowego, jak i hemowego.

Szczypta biochemii: Żelazo (Fe) to pierwiastek z grupy metali przejściowych. W czystej postaci jest lśniącym, srebrzystoszarym ciałem stałym, którego powierzchnia utlenia się w kontakcie z powietrzem. Jest niezbędne do życia niemal wszystkich organizmów: drobnoustrojów, roślin i zwierząt. Wchodzi w skład wielu enzymów odpowiedzialnych za oddychanie komórkowe i reakcje utleniania i redukcji Znajduje się w centrach aktywnych min. katalazy, peroksydaz i cytochromów oraz w grupach prostetycznych licznych metaloprotein, takich jak hemoglobina czy mioglobina. Ciało dorosłego człowieka zawiera 4-5 g żelaza, z czego większość związana jest w hemoglobinie.

Ciekawostka: Żelazo powstaje bowiem w wyniku zachodzących w jądrach dużych gwiazd (co najmniej 9-krotnie większych od Słońca) reakcji termojądrowych. Polegają one na łączeniu jąder lżejszych pierwiastków, takich jak wodór i hel, i tworzeniu jąder cięższych, czemu towarzyszy uwolnienie energii. Proces ten trwa do czasu, aż w jądrze gwiazdy pojawi się żelazo. Jego jądro jest bowiem ostatnim, którego wytworzenie wiąże się z uwolnieniem energii. Synteza cięższych pierwiastków wymaga jej dostarczenia. Obecność żelaza jest zatem dla gwiazdy wyrokiem śmierci – nie może już ona bowiem wytwarzać energii, która równoważyłaby jej grawitację i w czasie krótszym niż sekundę zapada się pod własnym ciężarem. Wówczas ciśnienie i temperatura w jej wnętrzu gwałtownie rosną, a jej zewnętrzne warstwy gwałtownie odbijają się od jądra, generując niezwykle jasne światło widoczne jako supernowa. To właśnie takie spektakularne eksplozje pozwoliły żelazu rozprzestrzenić się we wszechświecie.