Go to the store in English language version dedicated to your location Change Cancel

Mózg na keto

~ BAZA WIEDZY ~ 25 stycznia 2023 Brak komentarzy

W świecie wellnessu oraz nauki dieta ketogeniczna jest ostatnio coraz bardziej popularnym tematem. Dużo mówi się o tym, że węglowodany są szkodliwe i powinny zostać ograniczone lub wyeliminowane z naszego jadłospisu. Tutaj wkracza dieta ketogeniczna, która ma przynosić szereg korzyści. Oprócz utraty niechcianych kilogramów, ma wpływać pozytywnie na mózg - podnosić poziom energii, zwiększać zdolność do skupiania uwagi i wspierać inne zdolności poznawcze. W poniższym tekście postaram się wyjaśnić, na czym polega ta dieta, jakie wywołuje zmiany w organizmie człowieka i czy faktycznie może poprawiać funkcje kognitywne mózgu.

Co to jest dieta ketogeniczna?

Dieta ketogeniczna jest dietą bardzo niskowęglowodanową i wysokotłuszczową. Taki sposób odżywiania prowadzi do zmiany stanu metabolicznego w organizmie w sposób podobny do działania głodówki. W obu przypadkach dochodzi do wzmożonej produkcji ciał ketonowych, które stanowią dodatkowe, oprócz glukozy, źródło energii. Organizm wchodzi w stan ketozy, o którym opowiem poniżej.

Czym jest ketoza?

Głównym celem diety jest wejście w ketozę, czyli stan metaboliczny organizmu, w którym dochodzi do wzrostu stężenia ciał ketonowych we krwi. Fizjologicznie ich stężenie wynosi około 0,05 mM i wzrasta po długotrwałym wysiłku fizycznym czy 24-godzinnym poście. O ketozie żywieniowej mówimy, gdy stężenie ciał ketonowych utrzymuje się w zakresie 1-7 mM. Osiągamy ją wtedy, gdy organizm przy niskiej dostępności węglowodanów dostarczanych z pożywieniem przekierowuje metabolizm na wykorzystanie kwasów tłuszczowych jako głównego źródła energii. Niskie stężenie glukozy we krwi sprawia, że poziom insuliny jest obniżony, co prowadzi do uwalniania wolnych kwasów tłuszczowych (FFA) i glicerolu z adipocytów pod wpływem hormonowrażliwej lipazy. Następnie uwolnione FFA podlegają beta-oksydacji w mitochondriach hepatocytów i powstaje acetylo-CoA. W normalnych warunkach związek ten zostaje włączony za pośrednictwem szczawiooctanu do cyklu Krebsa. Natomiast przy małej ilości dostarczanych z pożywieniem węglowodanów pula wątrobowego szczawiooctanu jest wykorzystywana w procesie glukoneogenezy, czyli syntezy glukozy. Następnie nagromadzony acetylo-CoA zostaje wykorzystany do ketogenezy, czyli produkcji ciał ketonowych.

Proces ten zachodzi głównie w wątrobie, a w mniejszym stopniu w nerkach. W komórkach produkujących ciała ketonowe dochodzi do wzmożonej ekspresji kluczowego w procesie enzymu – syntazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-CoA (HMGCS2). Do ciał ketonowych należą: aceton, kwas acetylooctowy oraz kwas beta-hydroksymasłowy. Pierwszy powstaje acetyloaceton, który następnie może przekształcić się w procesie dekarboksylacji do acetonu albo ulec redukcji do beta-hydroksymaślanu. Wyprodukowane związki są uwalniane z wątroby do układu krążenia. Jakie są ich dalsze losy? Otóż aceton, jako substancja lotna, jest w głównej mierze usuwany z organizmu przez płuca i nerki, a acetyloaceton i beta-hydroksymaślan są transportowane do tkanek pozawątrobowych. W mitochondriach zostają wykorzystane do odtworzenia cząstek acetylo-CoA, które zostaną włączone do cyklu Krebsa i produkcji ATP.

Założenia diety ketogenicznej

Wiemy już, jak wygląda dieta ketogeniczna z punktu widzenia biochemicznych zmian zachodzących w naszym organizmie. Jak to wygląda w praktyce? W diecie ketogenicznej dochodzi do takiego obniżenia podaży węglowodanów, które indukuje wzmożoną produkcję ciał ketonowych. Zazwyczaj wymaga to zredukowania ilości tych makroskładników do 10% wartości energetycznej diety. W praktyce oznacza to, że w przypadku całkowitego zapotrzebowania energetycznego wynoszącego 2000 kcal dzienna porcja przyjmowanych węglowodanów nie powinna przekraczać 50 g. W początkowej fazie diety ketogenicznej powinna zostać zredukowana nawet do 20 g, aby organizm mógł się zaadaptować i wejść w stan ketozy. W zależności od źródła, proporcje poszczególnych makroskładników w diecie różnią się. Przyjmuje się jednak, że stosunek składników pokarmowych w diecie ketogenicznej to 4:1 lub 3:1. W pierwszym przypadku oznacza to, że na 4 g tłuszczu przypada 1 g białka i węglowodanów. Około 86% zapotrzebowania energetycznego pokryte jest przez tłuszcze, 2-4 procent przez węglowodany, a reszta przez białko. Natomiast w stosunku 3:1 na 3 g tłuszczu przypadają na 1 g białka i węglowodanów.

Podczas diety ketogenicznej powinniśmy spożywać 3 posiłki w ciągu dnia, w regularnych odstępach czasowych, a każdy z nich powinien zawierać podobne ilości makroskładników. Płyny w diecie ogranicza się do 60-665 ml/kg m.c. dziennie. Przykładowe produkty, które można spożywać to przede wszystkim dobrej jakości mięso, ryby i owoce morza, warzywa, oleje i tłuszcze oraz nabiał. Przeciwwskazane są słodycze i wszelkiego rodzaju słodzone napoje, produkty mączne, alkohol oraz owoce (z wyjątkiem borówek, jagód, truskawek, porzeczek, malin oraz jagód).

Jakie są z tego korzyści dla mózgu?

Dieta ketogeniczna jest bardzo restrykcyjna i wymaga wielu wyrzeczeń. Być może więc część z Was zastanawia się, po co ją stosować? Otóż udowodniono, że ten model żywienia ma dobroczynny wpływ na mózg i działa neuroprotekcyjnie. Wiele osób na diecie ketogenicznej obserwuje zwiększoną ilość energii, większe skupienie i zmniejszenie stresu. Mechanizm ten nie został do końca wyjaśniony. Przypuszcza się, że ma to związek z przywróceniem równowagi poziomów dwóch neuroprzekaźników ośrodkowego układu nerwowego – GABA oraz glutaminianu. Glutaminian odpowiada za stymulację organizmu, natomiast GABA jest neuroprzekaźnikiem hamującym. Problemy z koncentracją i zmęczenie mogą być spowodowane nieprawidłowymi proporcjami tych substancji – nadmiarem glutaminianu w stosunku do zbyt niskiego poziomu GABA.

Według wyników badań, wzrost stężenia ciał ketonowych we krwi pomaga przywrócić równowagę w poziomie GABA i glutaminianu. Prowadzi bowiem do wytworzenia większej ilości GABA, co zmniejsza pobudzenie neuronów w mózgu i skutkuje większą zdolnością skupienia oraz poprawą odporności na stres. Według naukowców sam beta-hydroksymaślan działa ochronnie na neurony i zapobiega ich uszkodzeniu. Kolejnym wytłumaczeniem korzystnego działania na mózg może być neuroprotekcyjne działanie kwasów omega-3 i omega-6, których podaż w diecie ketogenicznej jest duża. Są one składnikami błon komórkowych neuronów. Mają też właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, podobnie jak ciała ketonowe. Według wyników badań, przyczyniają się one do zmniejszenia ekspresji czynników prozapalnych i proapoptycznych, a jednocześnie do zwiększenia aktywności czynników neurotroficznych takich jak BDNF, GDNF czy NT-3. Wspomniane wyżej mechanizmy mogą odpowiadać za ochronne działanie diety ketogenicznej na układ nerwowy i mózg.

Dieta ketogeniczna a choroby neurologiczne

Dieta ketogeniczna to nie tylko sposób odżywiania, ale również sprawdzona terapia uzupełniająca w leczeniu wielu chorób. Jest stosowana w zaburzeniach metabolicznych związanych z transportem i wykorzystaniem glukozy – zespole niedoboru transportera glukozy 1 oraz deficytu dehydrogenazy pirogronianowej. Ponadto wykazano jej skuteczność w leczeniu padaczki lekoopornej oraz licznych chorób neurodegeneracyjnych (takich jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona), udaru, urazów obejmujących mózg, kręgosłup i nerwy, stwardnienia rozsianego, bólów głowy i zaburzeń snu.

Mechanizmy działania neuroprotekcyjnego nie są w pełni poznane. Naukowcy przypuszczają jednak, że są to te same procesy, o których pisałam w poprzednim akapicie. Chorobom neurodegeneracyjnym często towarzyszą zaburzenia funkcjonowania mitochondriów i zmniejszenie ilości produkowanej energii. Dieta ketogeniczna stabilizuje aktywność synaptyczną poprzez poprawę funkcji mitochondriów i wzrost produkcji ATP. W przypadku chorób Alzheimera i Parkinsona istotny wydaje się wpływ diety ketogenicznej na normalizację glikemii, która może zaostrzać objawy tych zaburzeń. Badając chorobę Alzheimera zaobserwowano, że spożywanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym sprzyja odkładaniu się beta-amyloidu w mózgu, zatem w przypadku diety ketogenicznej proces ten zostaje zredukowany. W stwardnieniu rozsianym neurony nieprawidłowo wychwytują i metabolizują glukozę, zatem ciała ketonowe stanowią lepsze źródło energii. Z kolei dobroczynny wpływ diety ketogenicznej w leczeniu padaczki lekoopornej związane jest ze zwiększoną produkcją GABA. Efektem jest zmniejszona pobudliwość neuronów, co skutkuje zmniejszeniem częstotliwości napadów drgawkowych.

Czy dieta ketogeniczna jest dla każdego?

Należy pamiętać, że dieta ketogeniczna wiąże się z wieloma ograniczeniami i może powodować szereg skutków ubocznych. Szczególnie na początku należy podchodzić do niej z dużą ostrożnością, ponieważ nie wiemy, jak zareaguje nasz organizm. Dieta powinna być zawsze prowadzona pod ścisłym nadzorem lekarza i dietetyka klinicznego, a przed jej rozpoczęciem należy wykonać badania zlecone przez specjalistę. Aby uniknąć działań niepożądanych, dietę wprowadzamy stopniowo, co trwa zwykle od 1 do 4 tygodni. Istnieje szereg przeciwwskazań dla tego modelu żywieniowego. Zaliczamy do nich:

      • schorzenia wątroby
      • schorzenia nerek
      • zaburzenia funkcji trzustki, np. hiperinsulinizm
      • hiperlipidemię rodzinną
      • zaburzenia odżywiania
      • ciążę i karmienie piersią
      • wrodzone zaburzenia metaboliczne – zaburzenia beta-oksydacji kwasów tłuszczowych (m.in. LCHADD, VLCADD, MCADD, CPT 1 i 2), defekty glukoneogenezy (np. deficyt karboksylazy pirogronianu, niektóre glikogenozy)
      • cukrzycę, która zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia kwasicy ketonowej
      • niektóre choroby serca

Ponadto u osób zdrowych mogą pojawić się działania niepożądane, takie jak zaparcia, wymioty, bóle brzucha, brak apetytu, zmęczenie czy senność. Objawy mogą być nasilone szczególnie na początku, w okresie adaptacji organizmu. Dodatkowo stosowanie diety ketogenicznej może wywołać drażliwość w związku z ograniczeniem podaży węglowodanów. Może pojawić się kwasica utajona, hipoglikemia i niedobory składników mineralnych. Należy pamiętać, że jest to restrykcyjny model żywienia, który wymaga pełnego zaangażowania i dokładnego planowania posiłków. Korzystanie z dobrych jakościowo tłuszczów wiąże się ponadto z wysokimi kosztami, na co nie każdy może sobie pozwolić.

Podsumowując – czy warto?

Dieta ketogeniczna ma wiele wad i zalet. Jak pokazują wyniki badań naukowych, mózg woli tłuszcz i dlatego dieta ta wydaje się obiecującym rozwiązaniem dla wsparcia funkcji kognitywnych. Może być formą profilaktyki chorób neurodegeneracyjnymi oraz terapią uzupełniającą w ich leczeniu. Wiąże się jednak z wieloma ograniczeniami, dlatego każdy powinien odpowiedzieć sobie na pytanie, czy będzie dla niego odpowiednia. Należy podejść do niej z głową i czerpać wiedzę ze sprawdzonych źródeł.

Kategorie: ~ BAZA WIEDZY ~, Dietetyka, Neurofizjologia

olga-szeidl

Literatura

Pondel N., Liśkiewicz A., Liśkiewicz D., Dieta ketogeniczna – mechanizm działania i perspektywy zastosowania w terapii: dane z badań klinicznych, Postępy Biochemii
https://biotechnologia.pl/biotechnologia/mozg-woli-tluszcz-dieta-ketogeniczna-i-jej-wplyw-na-uklad-nerwowy,16519
https://www.cosdlazdrowia.pl/dieta-ketogeniczna-dla-poczatkujacych-zasady-wskazania-przykladowy-jadlospis/artykul/10184
https://ketomaniak.pl/artykuly/dieta-keto-dla-mozgu-a-uklad-nerwowy/
https://pulsmedycyny.pl/dieta-ketogeniczna-zasady-i-przeciwwskazania-951544
https://dietetycy.org.pl/dieta-ketogeniczna-od-podstaw-zasady-wskazania-i-skutki/

Skomentuj

Zalogowany jako olga-szeidl. Wylogować ?

Dodaj komentarz Dyskutuj na forum

Najnowsze artykuły z tej kategorii

~ PUBLICYSTYKA ~ 25 stycznia 2023
~ PUBLICYSTYKA ~ 25 stycznia 2023
Dodaj komentarz
Dołącz do listy oczekujących Prosimy o podanie adresu email, na który chcesz otrzymać wiadomość z powiadomieniem, gdy produkt wróci do sprzedaży w naszym sklepie. Wpisanie ilości, którą planujesz zamówić, pomoże nam zaplanować wielkość najbliższej dostawy.