Neurofeedback - skuteczny trening mózgu

Naukowcy coraz lepiej rozumieją mechanizmy rządzące praca ludzkiego mózgu. Wiedzą, że reakcjom na bodźce i procesowi przyswajania informacji towarzyszą zmiany w obrębie “okablowania”, czyli połączeń między poszczególnymi komórkami nerwowymi. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie dynamiczny rozwój technik neuroobrazowania, które uwidaczniają różnice w funkcjonowaniu i strukturze istoty szarej (ciała neuronów) i białej (aksony i dendryty, którymi przesyłane są impulsy nerwowe). Obecnie możliwe jest monitorowanie nie tylko tego, co dzieje się w mózgu na przestrzeni dni, ale także stosunkowo drobnych zmian, pojawiających się w ciągu minut, niezwykle istotnych dla sprawnej pracy ośrodkowego układu nerwowego.

Naukowcy z Rio de Janeiro w Brazylii wykorzystali możliwości, jakie dają współczesne metody neuroobrazowania, do zbadania efektów neurofeedbacku – neurobiologicznego sprzężenia zwrotnego. Jest to metoda, w której pacjent otrzymuje w czasie rzeczywistym informacje dotyczące aktywności jego mózgu. Pozwala to na świadome kontrolowanie czynności ośrodkowego układu nerwowego, które w normalnych warunkach są odruchowe i nie podlegają ludzkiej woli. Technika ta jest z powodzeniem wykorzystywana np. w terapii ADHD, zespołu stresu pourazowego, depresji, nerwic, a nawet przewlekłego bólu. Taki trening umożliwia w przyszłości przynajmniej częściowe przejęcie kontroli nad własnym mózgiem, co ułatwia łagodzenie niepożądanych objawów.

Podczas realizowania swojego projektu badawczego zespół z Brazylii skupi się na doraźnym wpływie neurofeedbacku na aktywność mózgu. W tym celu wykorzystali funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI), który pozwala uzyskać dokładny zapis aktywności neuronów i połączeń między nimi. Ochotnicy wykonywali zadanie polegające na wyobrażeniu sobie sekwencji ruchów prowadzących do dotykania palcami określonego punktu w podanej wcześniej sekwencji. W tym czasie uaktywniały się odpowiednie fragmenty ich kory ruchowej, odpowiedzialne za kontrolę ruchów dłoni, podobnie jak wówczas, gdy uczestnicy rzeczywiście wykonywali tę sekwencję ruchów.

Uczestnicy wykonywali to zadanie dwukrotnie, przy czym pomiędzy pierwszą a drugą turą zastosowano u nich trwający ok. 30 minut trening neurofeedback: podczas wyobrażania sobie sekwencji ruchów obserwowali wykres podobny do termometru, który odzwierciedlał dokładność ich mentalnego odtwarzania gestów. Celem było uzyskanie jak największej dokładności, dlatego zachęcano ich do wykorzystywania dowolnych strategii w celu jak najlepszego odwzorowania aktywności mózgu towarzyszącej wykonywaniu tych ruchów. Część ochotników stanowiła grupę kontrolną – otrzymali oni pozorowany trening, podczas którego widzieli zapis efektywności innego członka grupy.

Wyniki eksperymentu pozwoliły udowodnić, że już pojedyncza sesja treningu neurofeedback pozwala na wzmocnienie połączeń między neuronami biorącymi udział w wykonywaniu określonych czynności. U ochotników z grupy badawczej zaobserwowano bowiem zwiększenie aktywności w obrębie sieci neuronowej kontrolującej ruch oraz poprawę integracji między dwiema półkulami poprzez ciało modzelowate, nazywane też spoidłem wielkim mózgu.

Zespół z Rio de Janeiro po raz pierwszy pokazał, jak mózg reaguje na pojedynczą, stosunkowo krótką sesję treningu neurofeedback. Choć molekularne podłoże obserwowanych zjawisk wciąż pozostaje otwartym polem do dalszych badań, wiadomo, iż neurofeedback może stanowić cenne narzędzie wspierające terapię wielu zaburzeń. Można go wykorzystać, aby pomóc osobom z chorobą Parkinsona czy po udarze w powrocie do normalnego funkcjonowania dzięki wzmocnieniu połączeń między neuronami odpowiedzialnymi za ruch. Niewykluczone, że w ten sam sposób można będzie w przyszłości wspierać leczenie innych chorób, w wyniku których upośledzeniu ulegają np. funkcje poznawcze.